User talk:PutuSupartika

Jatma Pangumbara

Olih: I Putu Supartika

Pendékar sané kantun wimuda lan maduwé jajeleg tegeh majujuk ring duur tebingné, ring betén bukit Pucak Sariné. Angin nglinus ngampehang boknyané sané lantang lan magambahan. Nganggén capil lan nyelet pedang ring bangkyang tengébotné, ipun sakadi ksatria mautama. Ring betén tebingé punika, tigang pendékar lianan sedek masiat. Wénten sané nganggén kléwang, wénten taler sané nganggén kapak, lan malih asiki nganggén pecut. Suaran kléwang sané mapalu sareng kapak utawi pecut punika sakadi suaran kerug sané ngarudug. Punika taler rikala muncuk pecuté ngenain tebingé, tebingé punika embid lan batu sané wénten irika kantos belah. Pendékaré sané majujuk ring duur tebingé nénten uning napi sané kaprebutin olih tigang pendékar sané saling cakcak punika. Pendékar punika taler nénten uning, sira sané beneh lan patut bélanin lan sira sané pelih lan pantes lawan, krana maka tatigané pada-pada saling cakcak, lan pada-pada mamusuh. Daweg punika, galahé kantun semeng lan suryané wau medal saking bedangin. Bukité sané gadang sangkaning don-don punyan kayuné sedek ngembung kacingak asri. Lantas, pendékar sané majujuk ring duur tebingé punika makecos. Tangan ipuné kakebatang. Sakadi kedisé sané ngimbang ring ambarané. Lan batisipuné sakadi anak sané malaib. Ipun ngenceg ring genah sané nénten doh saking pendékaré sané saling cakcak punika. Nyingakin wénten anak sané rauh, ipun sareng tiga mararéan lan makipekan. Irika ipun sareng tetiga nyingakin wénten anak sané nyelet kléwang lan nganggén capil. “Nyén awaké? Wanén pesan awaké mai. Apaké awaké suba marasa cara ksatria mautama, teka mai lakar nyerahang atma?” Silih sinunggil pendékar sané sareng tatiga punika mamunyi galak sakadi nénten ja nerima sapengrauh pendékar punika. “Tiang jatma pangumbaran. Ngumbara saking désa ka désa, saking padépokan ka padépokan lianan. Tiang boya ja ksatria mautama, nanging tiang wantah jatma biasa saking panegara selat segara. Tiang meriki boya ja pacang nyerahang atma, nanging titiang jagi mancut atma jatma sané iwang.” “Araaahhhhh... lebihan munyi awaké!” Maka tatiga pendékaré punika makecos jagi ngebug pendékaré sané nganggén capil. Nyingakin déwékné karebut, ipun ngaud kléwang saking saungné sané seleta ring bangkyang tengébotné. Mara auda, kléwangé punika makilat-kilat ngawinang paningalan pendékaré maka tatiga punika ulap, lan ngebatang limané ring malun peningalané sumangdané nénten ja ulap sambil maakin pendékaré sané macapil punika. Sané kapertama, pendékar sané makta kléwang ngebug saking duur lan prasida katambakin baan kléwangné olih pendékaré sané macapil, lan sausan nambakin kléwangé punika ipun makecos, tur ninjak tangkahné sané ngawinang pendékar sané makta kléwang punika maketes lan mantepan ring bongkol tebingé sambil mamunyi: Aduuuhh!!! Nyingakin timpalné (anggep manten ipun matimpal krana mangkin maka tatiga ngalawan pendékar sané macapil punika) mantepan ring bongkol tebingé, pendékar sané makta pecut nguyeng pecutipuné lan ngawinang tanahé mesuang api rikala pecuté punika kapantegang ring tanahé. Yéning pendékaré sané nganggén capil punika nénten ja tangkas lan ngénggalang makecos minab muan ipuné pacang keni pecut. Sakéwanten untungné ipun makelid tur awakné mapincer sambil nguyeng pedangné maakin pendékaré sané makta pecut. Satondéné pedang punika ngenain pendékar sané makta pecut, pendékar sané makta kapak ngénggalang nambakin, lan maupaya ngenain muané baan kapak. Pendékar sané macapil salto ngelidin kapak punika sambil ninjak tundun pendékaré sané makta kapak kantos ulung nomplok pendékaré sané makta pecut. Pendékaré sané mantepan ring bongkol tebingé bangun kisah-kisah maid kléwangné sahasa nyamparang kléwang punika ka tangkah pendékaré sané macapil. Pendékar sané macapil makecos lan kléwang punika ngaliwat ring slangkangané tur nanceb ring punyan kayuné. Nénten ja nyak kalah, pendékaré sané makta pecut lan kapak, sibarengan makecos nglambetang pecutné lan nyampar nganggén kapak. Pateh sakadi sedurungné, pendékar macapil punika prasida makelid lan nebes pecut punika, sambil ninjak maka dadua tangkah pendékaré lan ipun sareng kalih mantepan ring bongkol tebingé. Durung ipun sareng kalih matangi, muncuk pecut sané pegat punika nglambet muané. Ipun sareng kalih nekep muané naanang sakit tan kadi-kadi, sambil ningalin getih sané pesu ulian lambetan pecuté. Pendékaré sareng tatiga punika kisah-kisah bangun lan maakin pendékar sané macapil punika nganggén sisan-sisan bayuné. Sakéwala pragat rugi, krana durung polih natunin nang akidik, ipun ajaka tatelu sampun ketes lan mantepan malih ring bongkol tebingé. Maka tatiga pendékaré punika nénten mersidayang bangun lan adah aduh naanang sakit. “Diolas eda matianga icang ajak tatelu. Icang nyerah.” Pendékar sané macapil punika maakin ipun sareng tatiga. “Sujatiné, napi sané prabutin ragané sareng tetiga kantos masiat?” “Mrebutin gelar ksatria mautama. Di désané dini, ané jani makejang péndékaré pada masiat. Tusing ada pendékar ané matimpal, krana makejang saling lawan lan dot dadi ané paling kuat. Mirib ada abesik dadua pendékar ané nyak matimpal, nanging ento tuah akesep. Krana disubané ia nyidaang ngalang musuhné ané lebih kuatan, ia buin lakar mamusuh. Patuh cara icang ajak tatelu. Disubané icang ajak telu nyidaang ngalahang pendékar uli delod pangkung, icang masiat apang tawang nyén paling kuat dini. Nyén ja ané nyidaang ngalahang makejang péndékaré di désané dini, ia ané lakar dadi lasakar di padépokanné Pan Sager ané ipidan madan Padépokan Langsar lan suba maganti dadi Padépokan Sager sasukat kagebug Pan Sager. Lan ia masi lakar dadi pemimpin lakar ngebug padépokan Langsar Kaja, Langsar Kelod, Langsar Kangin, miwah Langsar Kauh. Lan ané kalah masiat, lakar dadi anak buah lan ia pasti marasa kélangan wibawa. ” Rikala pendékaré sané sampun kakalahang punika ngorahang Padépokan Langsar Kaja, Langsar Kelod, Langsar Kangin, lan Langsar Kauh, ipun inget tekéning munyin guruné satondéné ipun ngumbara ka selat segara. Guruné punika nyaritayang indik Padépokan Langsar sané mapasahan dados patpat sangkaning kagebug pemberontak.

oo0oo

Dumun, ring Désa Sembung sané kaiterin olih petang bukit, inggih punika Bukit Pucak Sari, Bukit Celuk, Bukit Yéh Labuh, lan Bukit Pedalit wénten padépokan gedé sané mawasta Padépokan Langsar. Padépokané punika kawangun olih Guru Pencak saking dauh segara sané mawasta Bapang Solas utawi Pan Langsar. Saking padépokané punika embas ksatria utawi pendékar sané waged ilmu pencak. Nyabran warsa padépokané punika nerima sisia saking makudang-kudang désa. Satondéné Pan Langsar punika ngumbara lan nongos ring Désa Sembung, ipun maguru sareng Baung Raung, lan Pan Langsar punika masawitra sareng Gégér Manik gurun pendékar sané macapil. Pan Langsar polih kurenan ring Désa Sembung sané mawasta Ni Catri lan ipun maduwé pianak patpat sané mawasta Wayan Jelantik, Madé Gunung, Komang Catra, lan Ketut Gentuh. Maka patpat pianakipuné punika embas dados ksatria mautama ring padépokané punika. Maka patpat pada-pada waged pencak lan nénten wénten sané nandingin ring désané punika. Sapaninggal Ni Catri nyujur gumi wayah, Pan Langsar marasa sedih lan mamilih mararéan dados guru pencak. Pinaka pangentos, maka patpat pianaknyané kadadosang guru ring padépokané punika ngentinin déwékné. Sangkaning pianakné maka patpat punika, Padepokan Langsar manados padépokan gedé lan maduwé akéh pisan sisia. Kantos wénten anak saking dauh utawi dangin segara sané maguru ring padépokané punika. Matuwuh pitung tiban sasukat Pan Langsar mararéan dados guru pencak, ipun nyujur gumi wayah. Indiké punika minab sangkaning ipun setata inget ring kurenan ipuné Ni Catri sané sampun dumunan ninggalin ipun. Lan sasukat punika taler ring keneh pianakné Pan Langsar sané kaping kalih kantos kaping pat metu manah jagi ngedum padépokané punika. Nanging Wayan Jelantik pianak kapertamané Pan Langsar, nénten setuju sareng indiké punika. Lan sasukat punika Wayan Jelantik sareng adinnyané setata magerengan. Marasa dados pianak sané paling gedéna lan sepantesné ngalah, Wayan Jelantik mamilih magedi saking padépokané punika sareng sisiané lan makarya padepokan anyar ring désa sandingané sané magenah ring bongkol sisi kauh Bukit Pucak Sariné, lan padépokané punika kawastanin padépokan Langsar Kauh. Ring Padépokan Langsar sané jati mula, sapaninggal Wayan Jelantik ka désa sandingané, padépokané punika benyah latig. Indiké punika sangkaning adin-adinipuné nénten dados kalahang, lan pada-pada kenyat marebutin padépokané punika. Indiké punika taler ngawinang akéh para sisiané sané malaib lan wénten taler sisiané sané nénten percaya malih sareng guruné punika, mamilih magabung sareng pemberontak lan makeneh ngebug padépokané punika. Nyabran wai, akéh sisia saking padépokané punika sané malaib lan magabung sareng pemberontak, kantos pemberontaké punika manados kuat tur makeneh jagi ngebug Padépokan Langsar ring galah sané sampun katentuang. Pemimpin pembrontaké punika wantah Pan Sager saking Désa Sengkudi sané marasa sakit ati sareng Pan Langsar sangkaning dumun ipun katundung saking padépokané punika ulian kapelihan akidik. Tuah nyakcak silih sinunggil sisia ring padépokané punika kantos batisné lung. Lan sasukat punika ipun masumpah jagi ngebug padépokané punika. Rikala galah sané sampun katentuang rauh, lan indiké punika kadukung olih kawéntenan ring Padépokan Langsar sané nyansan benyah, semeng Pan Sager sareng sekutuné rawuh saha sregep senjata majalan nuju Désa Sembung jagi ngebug Padépokan Langsar. Lan sasemengé punika, Padépokan Langsar kebarat-kebirit ngarepin pembrontakan saking Pan Sager. Samian sisia sané kantun wénten ring padépokané punika kakalahang lan akéh taler sané séda. Marasa nénten ja mersidayang nambakin pembrontaké punika, Madé Gunung, Komang Catra, lan Ketut Gentuh malaib nyelametang déwék nuju Padépokané Wayan Jelantik sareng sisiané sané kantun masisa. Ipun sareng tiga malaib ngaliwatin alas sané bet sané wénten ring durin padépokané lan nuju ka Bukit Yéh Labuh. Saking Bukit Yéh Labuh ipun ngrereh jalan ka Bukit Pucak Sari lan nuunin sisi kauh bukité punika. Rikala punika ring Padépokan Langsar Kauh, Wayan Jelantik kantun ngajahin sisiané ilmu pencak ring natah padépokané, lan saking angkul-angkul padépokané rauh sisia sané majaga irika sahasa makta kabar yéning adin-adinipuné merika dot matemu sareng ipun. Wayan Jelantik majalan nuju angkul-angkul padépokané lan manggihin adinipuné sareng tatiga baan angkihané sané noos. “Ada apa adi? Nguda tumbén adi teka mai disubané makelo tusing taén makabar, lan nguda angkihané noos buka kéto?” “Anu bli..., Padépokan Langsar kagebug pemberontak ané kapimpin olih Pan Sager. Jani padépokané benyah lan liu sisiané ané mati ditu.” “Pan Sagerrr...!” Wayan Jelantik ngemelang limané tekek pesajan sambil naanang gedeg basangné, “jalan jani gebug balikin kemu, apang tawanga nyén pianak-pianakné Pan Langsar.” “Ndén malu bli, adéng-adéng. I raga pasti lakar kalah ngalawan Pan Sager, krana liu sisian-sisian i raga ané milu pembrontakané totonan, lan ento kalah tekéning liun sisian-sisian i ragané ané enu satia tekén Padepokan Langsar, yén jani i raga kemu, patuh tekén nyerahang atma. Luungan i raga ngaé padépokan ané kuat malu anggon nandingin Pan Sager ané ngalahang padépokan i raga. Yéning padépokan i raga suba kuat mara gebug balikin.” Malu-maluné, Wayan Jelantik tetep kukuh jagi ngebug balik pembrontakané Pan Sager, sakéwala karan adiné maka tatelu nesek sumangdané nénten ja matingkah gangsaran tindak kuangan daya, Wayan Jelantik dados kenduk lan nyak nuutin munyin adiné. Lan sasukat punika, ipun sareng patpat makarya rarincikan jagi ngalahang pembrontakané Pan Sager sané kuat punika. Risampuné marembug sareng patpat kapanggih rarincikan sané pinih becik inggih punika makarya padépokan ngiterin Désa Sembung, sakéwanten padépokané punika magenah ring bongkol bukité lan di tengah alasé sané méweh kauningin olih anaké lianan. Sisiané Wayan Jelantik kakepah dados patpat lan apempatan sisiané punika nyarengin soang-soang guruné punika jagi ngwangun padépokan anyar lan kaimbuhin baan sisiané sané selamet. Wayan Jelantik tetep ngisiang lan dados guru ring Padépokan Langsar Kauh. Madé Gunung majalan beneng kaja lan makarya padépokan ring bongkol Bukit Yéh Labuhé sisi kajané, lan padépokané punika kawastanin Padépokan Langsar Kaja. Kénten taler Komang Catra miwah Ketut Gentuh nuju beneng kelod sareng sisiané. Komang Catra lantas makarya padépokan ring bongkol sisi kelod Bukit Celuk sané mawasta Padépokan Langsar Kelod. Lan Ketut Gentuh majalan beneng kangin saking Bukit Celuk nuju Bukit Pedalit. Irika ring bongkol sisi kangin Bukit Pedalit Ketut Gentuh makarya padépokan sané mawasta Padépokan Langsar Kangin.

oo0oo

Pendékar sané macapil lantas nyaungin kléwangné punika lan nyeletang malih ring bangkyang tengébotné. Raris ipun majalan nuju bukit Pucak Sari ngalahin pendékaré sareng tatiga sané kantun naanang sakit punika. Nanging wau majalan limang tindakan, saget wénten kapak makeber nuju déwékné. Kapaké punika mapincer ring duriné maakin sirah pendékaré sané macapil punika. Pendékaré punika makipekan lan tangkejut nyingakin wénten kapak makeber nuju gidatné. Sadurungé kapaké punika polih selah jagi nanceb ring gidatné, ipun ngaud kléwangné lan nangkis kapaké punika. Kapaké mabalik lan mapincer nuju ka anaké sané maduwé, lan saking bet-beté wénten anak nyerit lan pesu saking beté lan ditangkahné nanceb kapak sané kabalikan olih pendékar sané nganggén capil punika. Anaké punika nyelémpoh, makasahan ring tanahé lan mati. Getihné kantun ngepah saking tangkah anaké punika rikala wénten anak sareng lelima makecos tur ngiterin pendékar punika. Maka lelima anaké punika makta kapak, lan tigang pendékar sané kakalahang punika malih bangun lan kedék ngakak, sambil mamunyi kenyat: Matiang...! Mara ngeléb munyin pendekaré sané makta kléwang punika, maka lelima anaké sané makta kapak punika ngebug pendékar sané macapil. Ngénggalang ipun ngaud kléwangné sané makilat-kilat lan nglawan. Pendékaré punika karebut, nanging ipun nénten ja nyidaang kakalahang. Indiké punika mabukti, rikala silih sinunggil anaké sané makta kapak punika keni tebesan kléwang lan nylémpoh nénten ja bangun-bangun malih baan getih sané ngecah saking baongné. Anaké sané kantun masisa punika sayan ganas ngebug pendékaré sané macapil punika. Sakéwanten tetep kémanten kalah, krana maka patpat anaké punika nylémpoh di tanahé lan nénten ja bangun-bangun malih baan getih sané tetep membah. Pendékaré sané sareng tatiga punika bangun kisah-kisah lan ngambil kapak sané wénten ring maluné raris makecos. Pendékar sané nganggén capil punika taler makecos negehin pendékaré saréng tatiga lan natunin sislih sinunggil pendékaré punika. Pendékaré sané matatu punika nénten ja nyak kalah, krana ipun nyamparang kapakné, lan kapaké punika katangkis baang kléwang. Raris pendékaré sané macapil nendang kapak sané wénten ring malun matan baisné. Kapaké punika makeber lan nanceb ring pendékaré sané sampun matatu lan langsung mati. Nyingakin timpalné mati, ipun sareng kalih nyabatang kapak sibarengan. Pendékar sané nganggén capil makecos jagi makelid, sakéwala kapaké punika nyasab lengen tengébotné kantos metatu. Pendékaré sané macapil gedeg lan makecos sahasa nendang makakalih pendékaré punika kantos maleketik lan makapluk ring batuné sané wénten ring tebingé. Makakalih pendékaré punika nutugin pajalan timpalné sané sampun malunan nuju gumi wayah. Risampuné ngalahang pendékaré punika, ipun nyaungin malih kléwangné, lan mamanah jagi ngalanturang pajalané. Rikala jagi nyelet kléwangé punika ring bangkyang tengébotné, ipun marasa sirahné lempag kayu lan ipun nylémpoh. Di duriné, anak muani tengah umur lan jénggotan makenyem sambil nagelang kayu.